Jak uniknąć dziedziczenia długów?

Dziedziczenie nie zawsze oznacza otrzymanie majątku – w wielu przypadkach wiąże się także z przejęciem zobowiązań finansowych zmarłego. W praktyce oznacza to, że spadkobierca może odziedziczyć nie tylko nieruchomość czy oszczędności, ale również niespłacone kredyty, pożyczki czy zobowiązania wobec firm windykacyjnych. Jak skutecznie zabezpieczyć się przed dziedziczeniem długów? W poniższym artykule omawiamy najważniejsze zasady.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Po śmierci spadkodawcy osoba uprawniona do dziedziczenia ma sześć miesięcy na złożenie oświadczenia – może przyjąć spadek wprost (ze wszystkimi długami), przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczoną odpowiedzialnością do wartości majątku) lub odrzucić spadek w całości. Jeśli w tym czasie nie złoży żadnego oświadczenia, z mocy prawa następuje dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza. Jest to domyślna forma, która zabezpiecza majątek osobisty spadkobiercy – odpowiada on za długi tylko do wysokości odziedziczonego majątku. Odrzucenie spadku całkowicie wyłącza dziedziczenie, ale powoduje, że prawo do spadku przechodzi na kolejne osoby z linii dziedziczenia – np. dzieci. Dlatego w niektórych przypadkach konieczne jest także złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletnich, co wymaga uprzedniej zgody sądu rodzinnego.

Dziedziczenie długów a inwentarz i wykaz majątku

W przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza podstawą jest sporządzenie spisu inwentarza lub wykazu majątku i długów. Dokument ten może zostać przygotowany przez komornika sądowego albo samodzielnie przez spadkobiercę i złożony w sądzie lub u notariusza. Jego zadaniem jest precyzyjne określenie wartości aktywów i pasywów masy spadkowej. Tylko w oparciu o taki dokument wierzyciele mogą dochodzić należności, a spadkobierca nie odpowiada ponad wartość wykazanego majątku. W praktyce oznacza to konieczność dokładnego udokumentowania wszystkich składników majątku i zobowiązań zmarłego. Brak wykazu lub spisu może utrudnić dochodzenie swoich praw, zwłaszcza w razie sporu z wierzycielami. W takich sprawach pomocna może być reprezentacja przed sądem w sprawach spadkowych, prowadzona przez prawnika od prawa spadkowego.

Szczególne sytuacje

Zdarza się, że spadkobierca dowiaduje się o istnieniu długu dopiero po upływie sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy – np. gdy wcześniej nie miał kontaktu z rodziną lub nie znał stanu majątkowego. W takich przypadkach możliwe jest wznowienie postępowania lub złożenie wniosku o uchylenie skutków prawnych nieświadomego przyjęcia spadku. Wymaga to jednak udowodnienia, że brak działania wynikał z błędu co do treści oświadczenia lub stanu majątkowego. W praktyce sądy w takich sprawach analizują okoliczności indywidualnie, a orzecznictwo wskazuje, że zaniechanie musi być niezawinione. Warto pamiętać, że odpowiedzialność za długi może być rozciągnięta także na osoby dziedziczące z testamentu, jak i z ustawy, niezależnie od stopnia pokrewieństwa.